Denizde karşınıza bir köpekbalığı çıktı: Ne yapmanız gerekir?

Avustralya binlerce kilometre uzunlukta muhteşem bir sahil şeridine sahip. Plajda bir gün geçirmek hayatın son derece önemli ve eğlenceli bir parçası. Sosyalleşmek, formda kalmak ve rahatlamak için bire bir. Ancak güvenli bir şekilde yüzebilmek için köpekbalığı riski dahil olmak üzere farklı tehlikelere yönelik bilgi sahibi olmak gerekiyor.

Köpekbalıkları ekosistemin önemli bir parçası ve bilgi sahibi olmak köpekbalığı ile karşılaşma riskinizi azaltacaktır. Credit: Westend61/Getty Images/Westend61

ÖNE ÇIKANLAR

• Yaşadıkları bölgenin en önemli avcısı olan köpekbalıkları ekosistemlerin dengesi için önemli bir rol oynuyor.
• Plaj güvenliği kuralları tatbik edip kontrollü plajlarda yüzmek köpekbalığı riskini asgariye indirir.
• Köpekbalığı ile karşı karşıya gelmek son derece korkutucu bir tecrübe olsa da sakin kalıp yavaşça geri çekilmek çok önemli.

Avustralya’nın zengin deniz ekosistemi Büyük Beyaz Köpekbalığı, Kaplan Köpekbalığı, Çekiç Başlı Köpekbalığı ve Boğa Köpekbalığı dışında çeşitli resif köpekbalıklarına da ev sahipliği yapıyor.

Yaşadıkları bölgenin en önemli avcıları ve leş yiyicileri olarak yaşadıkları bölgenin sağlığı ve dengesinde önemli rol oynarlar.

Köpekbalığı araştırmacısı Dr Paul Butcher köpekbalıkları ve davranışları hakkında daha fazla bilgi sahibi olunması durumunda köpekbalığı ile karşılaşma riskinin asgariye indiğini söylüyor.

“Denizdeki gıda zincirinde köpekbalığı en üstte bulunuyor. Avladıkları türlerin nüfuslarının kontrol altında kalmasını sağlayıp bazı türlerin de nüfus patlamasını önleyip hayvan çeşitliliğini koruyorlar. Dolaylı olarak tüm gıda zincirini etkiliyorlar” diyor.

Köpekbalığı davranışlarını anlamak

New South Wales Department of Primary Industries’de (NSW Temel Sanayiler Bakanlığı) baş araştırmacı olarak görev yapan Dr Butcher’ın çalışmalarının odak noktası plaja gidenlerle köpekbalıkları arasındaki karşılaşma riskini asgariye indirmenin bilimsel temelini oluşturmak.

Bu hayvanların okyanuslarımızın genel olarak doğanın sağlığı için kilit önemde olduğunu anlamamız gerekiyor. Korkutucu görünüşlerinin arkasında köpekbalıkları aslında saygımızı ve korunmayı hak eden inanılmaz varlıklar.

Dr Paul Butcher

Surf Life Saving takip helikopterinden izlenen bir köpekbalığı.

Dr Butcher NSW kıyısı boyunca beyaz köpekbalıklarına Mayıs ve Kasım arasında, boğa köpekbalıklarına Ekim ve Mayıs arasında ve kaplan köpekbalıklarında da yıl boyunca sıkça rastlanabileceğini söylüyor.

“NSW sularında yılın her anında köpekbalıkları ile karşılaşabilirsiniz. Beyaz köpekbalıkları geniş bir su yüzeyi sıcaklığında yaşayabilir. Suyun yüzey sıcaklığı 20 santigrat dereceyi geçince boğa köpekbalıkları ortaya çıkar. Beyaz köpekbalıkları sabah 11:00’den itibaren kıyıdan bir kilometreye kadar açıkta görülebilir. Boğa köpekbalıkları genelde öğlen sonrası, gece boyunca kıyılarda olabilir” diyor.

Köpekbalığı ile karşılaşma riskine karşı bazı önemli plaj güvenlik önlemlerini takip etmemizi öneriyor.

Sadece devriye gezilen plajlarda bayraklar arasında yüzmek gerekiyor. Sörf cankurtaranları sürekli plaj ve kıyıda güvenliği takip ediyor. Tek başına, etrafta bol balık veya dalan kuş varsa sörf yapmayın.

Dr Paul Butcher

Dr Paul Butcher – Image: New South Wales Department of Primary Industries.

Plaj Güvenliği

Surf Life Saving Australia’da plaj güvenliği araştırma ekibini yöneten ekolojist Dr Jaz Lawes, yaptığı işi anlatıyor.

Köpekbalığı saldırısına karşı en iyi tavsiye akşamüstü, gece boyunca ve güneş doğmadan önce yüzmemeniz. Ayrıca biriyle beraber yüzmenizi, tek başına plaja gitmemenizi tavsiye ediyoruz.

Dr Jaz Lawes

Okyanustaysanız ve köpekbalığı size doğru yaklaşıyorsa yapmanız gereken en önemli şey sakin kalmak.

“Duruma göre köpekbalığının davranışlarını gözlemleyip ona göre tepki vermek gerekir. Heyecanlı veya sinirli davranışlar sergiliyorsa, hızlı ve tepkisel davranıyorsa mümkün olduğunca çabuk ve sakin bir şekilde suyu terk edin. Su sıçratmayı ve sesi asgariye indirip köpekbalığını tahrik etmemeye çalışın” diyor.

Dr Paul Butcher köpekbalığı saldırılarının görece nadir olduğunu hatırlatıyor. Yine de hazırlıklı olup nasıl tepki vereceğinizi bilmenin önemine dikkat çekiyor.

Plajda devriyede cankurtaranlar.

“Eğer gerekiyorsa, yavaş bir şekilde hareket edin. Göz temasını kaybetmeden geri geri gidin. Köpekbalığına sakın arkanızı dönmeyin. Suda dik durmaya çalışın. Köpekbalığı genelde aşağıdan saldırdığı için profilinizi asgariye indirmeniz yardımcı olabilir. Yanınızda başkaları da varsa grup oluşturun. Köpekbalıklarının kalabalıklara saldırma riski daha azdır” diyor.

Köpekbalığı kovucu cihazlar mevcut. Dr Butcher bu cihazların yüzde 100 etkili olmadığını ancak yine de köpekbalığı ile karşılaşma riskini azaltabileceğini söylüyor.

Surf Life Saving Australia’nın kapsamlı ulusal entegre cankurtaran ağı plaja gidenleri koruyor.

“Plajlardaki cankurtaranlar dürbünlerle köpekbalıklarına karşı sürekli tetikte bekler. Bazıları insansız hava aracı ve helikopterler de kullanır. Köpekbalığı gördüklerinde sireni çalıştırıp hemen suyu terk etmenizi isterler” diyor.

Impact ecologist and beach safety researcher Dr Jaz Lawes from Surf Life Saving Australia – Image: Surf Life Saving Australia.

Araştırma ve koruma

Bazı eyaletlerde ve bölgelerde köpekbalığına karşı farklı stratejiler uygulanıyor. Bazılarında köpekbalıklarına takip cihazları takılırken diğerlerinde de kapsamlı takip programları ve köpekbalığı ağları yürürlükte.

New South Wales eyaletinin uyguladığı köpekbalığı takip cihazı programının dünyadaki en kapsamlısı olduğu belirtiliyor. Dr Butcher takip cihazlı köpekbalıklarının plaja yaklaşması durumunda denizdekilere gerçek zamanlı uyarı gittiğini söylüyor.

“Köpekbalıklarına akustik kimlik markaları takılıyor ve NSW kıyısı boyunca 37 ayrı dinleme istasyonundan cihazlı köpekbalıklarının nerede olduğu gerçek zamanlı bir şekilde takip ediliyor” diyor.

Köpekbalığı dinleme istasyonuna 500 metreden fazla yaklaşırsa, telefonunda SharkSmart app olanlara hemen uyarı gittiğini söylüyor.

Benzer uygulamalar Batı Avustralya dahil diğer eyaletlerde de var. 

Köpekbalığını korumanın doğa için öneminin altını çizen Dr Butcher, insanların denizin en önemli yırtıcısına korkmadan ancak saygıyla davranılması gerektiğini söylüyor.

“Dünya çapında tüm topluluklar ve özellikle de İlk Uluslar bireyleri için köpekbalığı binlerce yıldır bir sembol. Bizi cezbeden bu hayvan aynı zamanda denizi korumak için bilinçlenmemize önayak oldu” diyor.

Olası köpekbalığı saldırısına karşı ne yapmanız gerektiğini bilmek ve hazırlıklı olmak çok önemli. Source: Moment RF / Khaichuin Sim/Getty Images

Plajda güvende bir şekilde yüzmek için alınması gereken önlemler:

• Devriye olan planlarda kırmızı ve sarı bayraklar arasında yüzmeniz gerekiyor.
• Plajda ve denizde çocukları sürekli takip edin.
• Bir yara veya kesiğiniz varsa denize girmeyin.
• Sörf, yüzme veya dalma grup halinde çok daha güvenli.
• Denize girmeden önce alkol veya uyuşturucu tüketmeyin.
• Cankurtaranların tavsiyelerine uyun.
• Balıkların veya dalgıç kuşların yoğun olduğu yerlerden uzak durun.
• Yunuslar köpekbalığının etrafta olduğu anlamına gelmez. Genelde hem yunuslar hem de köpekbalıkları aynı balıklarla beslenir. Köpekbalıkları yunuslara da saldırabilir.
• Kişisel köpekbalığı kovucu cihazlar kullanın.
• Bölge koşullarını ve sınırlarınızı bilin.
• Gönüllü olmak için yerel Surf Life Saving club ile temasa geçin.
• Detaylı bilgi için BeachSafe.org.au sitesini ziyaret ediniz veya Beachsafe app uygulamasını telefonunuza indirin.