Thủ tướng Úc Malcolm Turnbull đã mở đầu những hoạt động kỷ niệm Trận chiến Biển San hô xảy ra trong Chiến tranh Thế giới thứ Hai.
Ông đã bày tỏ sự biết ơn đến những quân nhân Úc và Hoa Kỳ tham gia cuộc chiến này.
"Trong bốn ngày quan trọng vào tháng 5 năm 1942, số phận lục địa của chúng ta đã có sự cân bằng. Trận chiến Biển San hô là sự thất bại đầu tiên của Nhật Bản trong Cuộc chiến Thái Bình Dương. Đó là một bước ngoặt trong cuộc chiến này. Sự tự do của chúng ta được bảo đảm bởi sự quả cảm của những người lính chiến đấu trên những con tàu này và những phi công đã vượt qua tất cả mọi thứ từ kẻ thù cho đến thời tiết."
Vào thời điểm đó, người Nhật đã tấn công căn cứ hải quân của Hoa Kỳ tại Trân Châu Cảng, chiếm cứ pháo đài của Anh ở Singapore và đánh bom Darwin.
Thủ tướng Úc nhớ lại, mục tiêu tiếp theo của họ là chiếm Cảng Moresby và cô lập Úc.
"Người Nhật đã quay trở lại, nhưng cũng phải trả giá nặng nề. Phi cơ Lexington bị phá hủy, cùng chung số phận với tàu khu trục USS Sims và tàu chở dầu USS Neosho. Hải quân Hoa Kỳ đã đưa hai tàu sân bay vào trận chiến này thể hiện sự cam kết tuyệt đối để bảo vệ nước Úc. Và điều này cũng cho thấy mục đích chung của cả hai nước."
Ông Cecil Wiswell khi đó là một thủy thủ 17 tuổi trên tàu USS Lexington khi người Nhật phóng ngư lôi.
"Trận chiến Biển San hô là rất quan trọng vì đây là sự thất bại đầu tiên mà người Nhật phải gánh chịu sau những chiến thắng ban đầu của họ ở Trân Châu Cảng và các cuộc tấn công vào Malaya và Singapore".
Người đàn ông 93 tuổi này hiện đang ở Úc dự lễ kỷ niệm và nói chuyện với Đài ABC về sự sống còn của ông.
"Khi tôi nhìn ra ngoài biển khơi, những ký ức lại dội về. Tôi đã ở trên tàu. Tôi giúp bác sĩ chăm sóc các bệnh nhân một thời gian, và sau đó tôi đi vòng quanh con tàu đang cố gắng chống chọi lửa. Chúng tôi ở lại trên tàu một thời gian. Sau khi chiếc tàu 'Abandon' bị phát hiện, tôi nói "Đã đến lúc rời đi rồi". Tôi đến gần một chiếc thuyền cứu hộ nhưng có rất nhiều người trong đó đến nỗi chiếc thuyền gần như sắp chìm vậy. Tôi nói: "Không còn chỗ cho tôi nữa rồi', và ở đó một mình."
Tro của thành viên phi hành đoàn tàu Lexington, Harry Fry, một đồng đội của ông, đã được rải ở biển San hô.
Tác giả dự án Official History, Tiến sĩ David Stevens nói rằng trận đánh này là một khoảnh khắc quan trọng trong lịch sử nước Úc.
"Trận chiến Biển San hô là rất quan trọng vì đây là sự thất bại đầu tiên mà người Nhật phải gánh chịu sau những chiến thắng ban đầu của họ ở Trân Châu Cảng và các cuộc tấn công vào Malaya và Singapore".
Và ông nói, trong cuộc chiến quan trọng đó, vai trò của Úc là thực sự quan trọng.
"Úc đóng vai trò rất quan trọng trong cuộc chiến này, góp phần vào việc phá vỡ mật mã để người Mỹ tiến lên phía trước. Người Nhật đã xâm chiếm Philippines vào đầu cuộc chiến, và một đội phá mã của Hoa Kỳ đã trốn thoát và đến Melbourne, nơi họ tham gia cùng với những người phá mã Úc. Họ là những người đã phá vỡ các mật mã của Nhật Bản và có thể xác định chính xác nơi mà người Nhật sẽ xâm chiếm".
Cuối tuần này, Thủ tướng Úc Malcolm Turnbull sẽ tham dự một bữa tiệc kỷ niệm ở New York, nơi ông sẽ có cuộc gặp mặt trực tiếp đầu tiên với Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump.
"Chúng ta phải mãi mãi biết ơn những người đã hy sinh cuộc sống của mình để chúng ta hôm nay có được thế giới tự do và an lành."
