အီစထြ့လယါကီၢ်ဒီး ဟီၣ်ခိၣ်ဖျၢၣ် တၢ်အိၣ်ဆိး တၢ်အီၣ်တၢ်အီ အဘူးအလဲသ့ၣ်တဖၣ် ဒိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ။
ရ့ၣ်နီၣ်သိပှ့ၤ၊ တၢ်ကစဲးကစီးဒီး ကဘီယူၤ ဃုာ်ဒီးတၢ်လဲၤတၢ်ပှ့ၤအကလုာ်ကလုာ်သ့ၣ်တဖၣ် အပှ့ၤဒိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်အဃိ တၢ်အိၣ်သးသ့ၣ်ဖၣ် နးဒိၣ်န့ၢ်လၢ ၂ဝ၂ဝနံၣ် တၢ်ဆါသံသတြိာ်ကဲထီၣ်အခါန့ၣ်လီၤ။
ဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤ ကတီၢ်ဖဲလၢအဘၣ်ဂၢၢ်ဒီး တၢ်နးတၢ်ဖှီၣ် ဒ်အမ့ၢ် မ့ၣ်အူအီၣ်ပှၢ်၊ ခိဘံး—၁၉တၢ်ဆါ၊ တၢ်ယီၤဃ့ထီဒီး ထံလုၢ်ဘၢတၢ်အဆၢကတီၢ် တၢ်ပှ့ၤတၢ်ကလံၤသ့ၣ်တဖၣ် ဟဲဒိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်န့ၣ်လီၤ။
ဘၣ်မနုၤအဃိတၢ်ခဲလၢာ်အပှ့ၤဒိၣ်ထီၣ်လဲၣ်။
တၢ်စံးဆၢယိယိဖိန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ကျိၣ်စ့အလုၢ်အပှ့ၤလီၤ မ့တမ့ၢ် စ့သိၣ်သွံ အဃိန့ၣ်လီၤ။
ဖဲပှၤသူစွဲတၢ်ဖိ တၢ်ဖိတၢ်လံၤအပှ့ၤစရီတၢ်ထိၣ်ဒွးအပူၤန့ၣ် ပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢ ၁၂လါအတီၢ်ပူၤ တုၤလီၤဖဲ ၂ဝ၂၁ လါဒံၤစဲဘၢၣ်န့ၣ် အီစထြ့လယါကီၢ်အစ့သိၣ်သွံန့ၣ် အိၣ်အါထီၣ်တုၤလၢ ၃ ့၅မျးကယၤန့ၣ်လီၤ။
အ့ၣ်အဲမ်ဖံၣ် ခဲၣ်ဖံၣ်ထၢၣ် မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွၤအခိၣ်ဒိၣ် ရှ့အိၣ်လ့ဘၢၣ် စံးဝဲဒၣ် ခီဖျိလၢတၢ်ဆါသံသတြိာ်ဒီး တၢ်ဃံးတၢ်စ့ၤ သ့ၣ်တဖၣ်အဃိ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ် စ့သိၣ်သွံ ကျိၣ်စ့အလုၢ်အပှ့ၤလီၤဒံးအံၤန့ၣ်လီၤ။
အ၀ဲစံး၀ဲဒၣ် ဖဲခိဘံးတၢ်ဆါကဲထီၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် တၢ်ဖံးတၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ် တမၤဘၣ်သူဘၣ်အီၤလၢၤဘၣ်အဃိ ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပှ့ၤဝဲဒၣ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤပီးလီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ။ ဖဲန့ၣ်အခါ ဘၣ်ဝဲဒၣ်ဖဲတၢ်ဖိတၢ်လံၤသ့ၣ်တဖၣ်အပှ့ၤဒိၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ။
အခဲအံၤန့ၣ် စးထီၣ်လၢ ရှၢၢ်ရှါ လဲၤနုၤလီၤဒုးဆူၣ် ယူၤကရ့န့ၣ် တၢ်အိၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ်နးထီၣ်ဝဲဒၣ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်န့ၣ်လီၤ။
တၢ်ပာ်လီၤတၢ်တြီတံာ်လၢရှၢၢ်ရှါကီၢ်အဖီခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဃိ တၢ်ထုးထီၣ် ရ့ၣ်နီၣ်သိသ့ၣ်တဖၣ်လီၤစှၤ၀ဲန့ၣ်လီၤ။ မ့ၢ်လၢတၢ်အံၤအဃိ ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ပှ့ၤတၢ်အဂံၢ်အဘါဒီး တၢ်ဆါလီၤတၢ် အဂံၢ်အဘါ တပှဲၤသိးလိာ်အသးဘၣ်န့ၣ်လီၤ။
တၢ်ပီးတၢ်လီလၢတၢ်သူအီၤကိးနံၤဒဲးအလုၢ်အပှ့ၤသ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်ဟဲအါထီၣ် နာ်သက့န့ၣ် အ၀ဲစံးလၢ တၢ်တံာ်ခိၣ်အပှ့ၤ၊ တၢ်ဆ့ၣ်နီၤအီၣ်တၢ်ဖဲတၢ်အီၣ်ကျးအပှ့ၤ သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အပှ့ၤတဒိၣ်ထီၣ် အါလၢ်ကဲၣ်ဆိးဘၣ်န့ၣ်လီၤ။
တၢ်အီၣ်တၢ်အီပီးလီ
အီစထြ့လယါကီၢ်စရီဝဲၤလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ်တၢ်ပာ်ဖျါစံးဝဲဒၣ် ဖဲ ၂ဝ၁၅—၁၆နံၣ် အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ဟံၣ်ဃီအဂီၢ် ဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်အဘူးအလဲသ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်ဝံၤန့ၣ် တၢ်အီၣ်တၢ်အီဒီး တၢ်အီလၢအတမ့ၢ်သံးသ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်အပှ့ၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်ပှ့ၤအဒိၣ်ကတၢၢ်ခံခါတခါန့ၣ်လီၤ။
တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးအိၣ်အအါကတၢၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်ထုးထီၣ်ကျီၣ်ညၣ်ဒီး သိညၣ် တၢ်ဖံးတၢ်မၤလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အမဲာ်ညါန့ၣ် ဘံကၣ် ခၠံၣ် တၢ်ဖံးတၢ်မၤလီၢ် အခိၣ်ဒိၣ် ဘါရံၣ် အၢၣ်ဘ့ ဟ့ၣ်ပလီၢ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ပီးတၢ်လီလၢတၢ်တ့ထုးထီၣ်လၢ တၢ်နုၢ်ထံသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး အပှ့ၤဒိၣ်ထီၣ်သ့စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ။ တၢ်ပှ့ၤတၢ်ကလံၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ လၢတၢ်ဆၢကတီၢ်ဖုၣ်ကိးအတီၢ်ပူၤ အတၢ်အိၣ်သးတအိၣ်လၢ အပှ့ၤကလီၤကဒါက့ၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ။
ဝူဝၣ်ကရူၢ် အခိၣ်ဒိၣ် ဘြဲၣ် ဘါနူၢ်ခၠံၣ် စံးဝဲဒၣ် ဖဲဆူၣ်ဖၢၣ်မၣ်ကဲၣ် အပူၤ တၢ်ဖိတၢ်လံၤအပှ့ၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဟဲအါထီၣ်ဝဲဒၣ် ၃ဆးန့ၣ်လီၤ။ အဲၣ်စ်ဖံၣ်စံၣ် တၢ်တ့ထုးထီၣ်တၢ်အီၣ်တၢ်အီတၢ်ဖံးတၢ်မၤလီၢ်စ့ၢ်ကီး ဟ့ၣ်ကလီၢ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်အီၣ်တၢ်အီလၢတၢ်တ့ပာ်လီၤအီၤဆူထးဒၢပူၤသ့ၣ်တဖၣ် အပှ့ၤအကဟဲဒိၣ်ထီၣ်န့ၣ်လီၤ။
Fruits in season for Autumn include apples, bananas, custard apples, limes, melons and strawberries. Source: SBS / Coles
ခီဖံး
တၢ်ဆါလီၤ ခီဖံး ကရူၢ် အခိၣ်ဒိၣ် ဒ့ဘ့း ပါဟါမ် စံးဝဲဒၣ်လၢ မ့ၢ်တုၤလီၤဖဲတနံၣ်အံၤန့ၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် ပှၤအီစတြ့လယါဖိတနီၤ ကန့ၢ်အိဘၣ် ခီဖံး ယိယိဖိ တခွးအဂီၢ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကဘၣ်ဟ့ၣ်ဝဲဒၣ်အပှ့ၤ တုၤလၢ ၇ဒီလၣ်န့ၣ်လီၤ။
ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ် ဝံစိာ်တီဆှၢ အဘူးအလဲသ့ၣ်တဖၣ် အပှ့ၤဟဲဒိၣ်ထီၣ်၊ သ့ၣ်တၣ်ဖးဒိၣ်လၢတၢ်ပၢနုာ်စိာ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤဖဲကဘီထံအပူၤသ့ၣ်တဖၣ်တအိၣ်လၢပှဲၤဒီး မူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤတၢ်အိၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ် တဘၣ်လီၢ်ဘၣ်ဆးဘၣ်အဃိ တၢ်ထုးထီၣ်ရၤလီၤ ခီဖံး တန့ၢ်လၢလၢပှဲၤပှဲၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ။
A regular cup of coffee at a local cafe could cost up to $7 by the end of the year, according to the Cafe Owners and Baristas Association Of Australia. Source: SBS
ရ့ၣ်နီၣ်သိ
အီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤ စးထီၣ်ဖဲအပူၤကွံာ်တနွံန့ၣ် ရ့ၣ်နီၣ်သိသ့ၣ်တဖၣ် တလံထၢၣ်န့ၣ် ဘၣ်ဟ့ၣ်အပှ့ၤအါန့ၢ် ၂ဒီလၣ်န့ၣ်လီၤ။
အီစထြ့လယါရ့ၣ်နီၣ်သံသိကရၢစံးဝဲဒၣ်လၢ အပူၤကွံာ်တနွံ ရ့ၣ်နီၣ်သိအပှ့ၤန့ၣ် ဟဲအါထီၣ်ဝဲဒၣ် ၁၄ ့၉မျးကယၤန့ၣ်လီၤ။
ရ့ၣ်နီၣ်သံသိအပှ့ၤသ့ၣ်တဖၣ် ကဆဲးအါထီၣ်ဝဲဒၣ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်အဃိ ကရၢအံၤဟ့ၣ်ပလီၢ်ဝဲဒၣ်လၢ ရ့ၣ်နီၣ်သိဒီးဂာ်သိသ့ၣ်တဖၣ်အပှ့ၤ ကဒိၣ်ထီၣ်ဒံးဝဲဒၣ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်န့ၣ်လီၤ။
တၢ်ကဲထီၣ်အသးဒံးအံၤန့ၣ် မ့ၢ်လၢတၢ်ပာ်လီၤ တၢ်တြီတံာ် လၢရှၢၢ်ရှါကီၢ် အဖီခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ။
A man fills up his car at a petrol station in Sydney, Australia as fuel hits record prices in many areas across the country. Source: Xinhua News Agency / Getty
Annual percentage change in fuel prices over the years and the major events causing volatility. Source: SBS / ABS
ခီဖျိလၢရ့ၣ်နီၣ်သိအပှ့ၤထီၣ်အဃိ ကဘီယူၤလဲစ့ၢ်ကီးအပှ့ၤကထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ။
The effects of sky-high fuel prices will be seen in international travel. Source: SBS
တၢ်အပှ့ၤသ့ၣ်တဖၣ်စှၤလီၤကသ့ဒ်ဧါ။
ထံအဲမ်အ့းစ် ကျိဘၢၣ် ကရၢအခိၣ်ဒိၣ် မါခၢးစ် ခါမီၣ် စံးဝဲဒၣ် ဝံစိာ်တီဆှၢအဘူးအလဲ၊ ထံဂုၤကီၢ်ဂၤအဘူးအလဲဒီး တၢ်တ့ထုးထီၣ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤ အဘူးအလဲသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်အိၣ်သးတအိၣ်လၢ အပှ့ၤကလီၤစှၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ။
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ထံကီၢ်အဂၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တူၢ်ဘၣ်ဝဲဒၣ် တၢ်ဖိတၢ်လံၤအပှ့ၤထီၣ်အံၤ အါန့ၢ် အီစထြ့လယါကီၢ်န့ၣ်လီၤ။ အီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤ ကတူၢ်ဘၣ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤအပှ့ၤထီၣ် လၢလၢပှဲၤပှဲၤန့ၣ် ကဘၣ်တဘျုးလါဒံးန့ၣ်လီၤ။
တချုးလၢ တၢ်တူၢ်ဘၣ်တၢ်ပှ့ၤထီၣ်အံၤ တုၤဃီၤလၢလၢပှဲၤပှဲၤဒ်ဘၣ်အခါ တၢ်အိၣ်သးအံၤမ့ၢ်ဝံၤဆိကွံာ်န့ၣ် ကဂ့ၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ။
လၢတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဂီၢ် ပဒိၣ်ကမၤန့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်။
ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ် စကီၣ် မီၤရံၤစၢၤစံးဝဲဒၣ် ကိးမုၢ်နံၤဒဲးတၢ်သူတၢ်စွဲအပှ့ၤအဘူးအလဲသ့ၣ်တဖၣ် ဟဲအါထီၣ် ဒိၣ်ထီၣ်အဃိ ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ် သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတၢ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ။
အဃိ ဖဲပဒိၣ်ကျိၣ်စ့တၢ်တိၤကျဲၤအပူၤန့ၣ် ကပာ်လီၤဝဲဒၣ်တၢ်ဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဂီၢ် အဝဲကမၤန့ၢ်ဝဲဒၣ်အသိး ဒ်သိး မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွၤတၢ်အိၣ်သး ကဆဲးဂ့ၤဒံးဝဲဒၣ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်အဂီၢ်စ့ၢ်ကီး ကရဲၣ်ကျဲၤမၤဝဲလၢအဂ့ၤကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ။
ပှၤပၢၤစ့ကိတိာ်စံးဝဲဒၣ် ဖဲလါမးရှး ၂၉သီ တၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ ပဒိၣ်ကျိၣ်စ့တၢ်တိၤကျဲၤအမုၢ်နၤန့ၣ် ကမၤန့ၢ်ဝဲဒၣ်ဒ်သိး ပှၤအီစထြ့လယါဖိသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ဝံတၢ်ယိးကဖှံလီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ။
အလီၢ်အိၣ်လၢကဘၣ်ဒုးအါထီၣ်လါလဲ
ခီဖျိလၢတၢ်ပှ့ၤတၢ်ကလံၤသ့ၣ်တဖၣ်ဒိၣ်ထီၣ်အါထီၣ်အဃိ ပဒိၣ်ကြၢးပာ်လီၤဝဲဒၣ် သနူလၢပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ။
ဒ်သိးလူၤထီၣ်တၢ်ပှ့ၤထီၣ်အံၤကချုးအဂီၢ် အလီၢ်အိၣ်လၢကြၢးဘၣ်မၤအါထီၣ် လါလဲ န့ၣ်လီၤ။ မ့ၢ်တမၤဒ်အံၤဘၣ်သၢပျၢၤန့ၣ် ပှၤကညီ အတၢ်အိၣ်မူအတီၤပတီၢ်ကဖုၣ်လီၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ။
