از شنیدن این خبر که او و ۱۹ هزار پناهنده هم‌سرنوشتش اکنون از بلاتکلیفی دایمی نجات یافته و اجازه دارند برای ویزه دایمی آسترالیا درخواست بدهند، «شوکه» شده بود و نمی‌توانست جلو اشک‌های خود را بگیرد.
آقای حیدری به اس‌بی‌اس دری می‌گوید: «من واقعاً شوکه شده بودم و نمی‌توانستم اشک‌های خود را بگیریم... تأثیر زیادی بر زندگی شخصی من دارد، از این لحاظ که بتوانم دانشگاه بروم و بتوانم یک کشور را خانه دایمی یا خانه امن خود بخوانم.»
اما او که در ۱۰ سال گذشته بیشتر وقتش را صرف دادخواهی برای پناهندگان و پناهجویان کرده، می‌گوید بیشتر از خودش برای آن‌هایی خوشحال شده بود که در این مدت نتوانسته‌اند از نزدیک شاهد قد کشیدن فرزندان شان باشند.
او می‌گوید: «بیشتر از خود، برای دوستانی خوشحال شده بودم که همیشه با آن‌ها در تماس هستم؛ کسانی هستند که در این ۱۰ سال گذشته خانواده‌های خود را ندیده‌اید، فرزندان خود را ندیده‌اند... وقتی آن‌ها از افغانستان یا از پاکستان به این‌جا آمدند، فرزندان شان شاید شش یا هفت ساله بودند و حالا آن‌ها ۱۷ یا ۱۸ ساله شده‌اند.»
بنابراین، تلفونش را برداشت و به تک‌تک کسانی که از «دستان زندگی و دردهای» آن‌ها آگاه بود، زنگ زد و با هم از خوشحالی گریه کردند، زیرا این لحظه‌ای سرنوشت‌ساز در زندگی آن‌ها بود.
حکومت کارگر یک‌شنبه‌شب اعلام کرد حدود ۱۹ هزار پناهنده‌ای که با ویزه‌های موسوم به 'حفاظت موقت' و 'پناهگاه امن' در آسترالیا زندگی می‌کنند، از دوشنبه، ۱۳ فبروری، می‌توانند برای ویزه دایمی 'حل‌وفصل وضعیت' (Resolution of Status) درخواست بدهند.
لغو این ویزه‌های سه ساله و پنج ساله یکی از وعده‌های کلیدی کارگر در انتخابات ۲۰۲۲ بود که اکنون بعد از حدود نُه ماه به آن عمل می‌کند.
اندرو جایلز، وزیر مهاجرت آسترالیا Source: AAP / BIANCA DE MARCHI/AAPIMAGE
آقای حیدری در سال ۲۰۱۲ از افغانستان فرار کرد و توانست قبل از سوار شدن بر قایقی به مقصد آسترالیا، به صورت قاچاقی از راه هند و مالزیا خودش را به اندونیزیا برساند.
قایق آن‌ها که قرار بود در مدت ۲۴ ساعت به جزیره کریسمس آسترالیا برسد، خراب شد و در نتیجه آن‌ها پنج شبانه‌روز را بر روی آب سپری کردند.
به گفته زکی حیدری، حدود ۵۰۰۰ پناهنده اهل افغانستان با ویزه‌های پناهگاه امن و حفاظت موقت در آسترالیا زندگی می‌کنند. Source: Supplied / Supplied/Zaki Haidari
«مثل سایر پناهندگان هزاره که نه تنها در آسترالیا بلکه به دیگر کشورهای دنیا هم پناهنده شده، ما هم نتوانستیم در افغانستان زندگی کنیم و خواستیم به کشوری برویم زندگی کنیم یا پناهنده شویم که حداقل امنیت فیزیکی و روحی داشته باشیم.»
اما رویای رسیدن به آرامش روحی چیزی بود که برای بیش از یک دهه محقق نشد و شماری از پناهندگان دارنده ویزه‌های موقت تا حدی به تنگ آمدند که آرزو می‌کردند کاش به جای تحمل «زجر» شرایط سختگیرانه ویزه آسترالیا با گلوله یا بمب طالب از پا درآمده بودند.
آقای حیدری می‌گوید: «من دوستانی را می‌شناسم که می‌گفتند، 'در افغانستان طالبان شاید ما را با مرمی بزنند بکشند یا با بمب بزنند بکشند که دردش را شاید برای چند ثانیه حس کنیم و بعد از دنیا برویم، ولی متاسفانه در آسترالیا اگر آن درد فیزیکی نیست، درد روحی‌اش آن‌قدر ما را زجر داده که دیگر شکسته‌ایم، یعنی یک انسان کامل نیستیم'.»
«آرزو داشتند، می‌گفتند، 'ای کاش همان درد چند ثانیه‌ای طالبان را به گردن می‌گرفتیم و از این دنیا می‌رفتیم، نه این‌که امروز هر روز زجر می‌بینیم، زنده هستیم ولی نمی‌توانیم زندگی کنیم'.»
آقای حیدری که اکنون به حیث کمپینر حقوق پناهندگان در سازمان عفو بین‌الملل آسترالیا کار می‌کند، می‌گوید یک دهه زندگی در «بلاتکلیفی» آسیب زیادی بر او و سایر هم‌سرنوشتانش وارد کرده است.
او می‌گوید: «از نگاه فیزیکی شاید در امنیت بودیم، کسی نبود که ما را به خاطر هزاره بودن یا شیعه بودن مان یا کارهایی که انجام می‌دهیم بکشد، ولی از نگاه روحی در این ده سال گذشته زجر خیلی زیادی کشیدیم، زیرا همه‌چیز به طوری موقتی بود؛ نمی‌توانستیم حتا آرزو کنیم که روزی می‌توانیم آسترالیا را کشور خود بخوانیم.»
«متأسفانه، این شکنجه و دردها خیلی دوستان نزدیک مان را از ما گرفتند. خیلی‌ها نتوانستند دیگر این درد و رنج را تحمل کنند.»
این خبر به همان اندازه برای شبنم صفا، رییس گروه ملی مشاوره و دادخواهی به رهبری پناهندگان (National Refugee-led Advisory and Advocacy) شادی‌آور بود.
خانم صفا به اس‌بی‌اس دری می‌گوید: «دیشب وقتی برای اولین بار خبر را شنیدم، اشک ریختم، زیرا احساس آرامش بی‌حد و حصر ۱۹ هزار نفری را که برای نزدیک به یک دهه در بلاتکلیفی رنج کشیده‌اند، فقط می‌توانم تصور کنم.»
«آن‌ها به اندازه هرکس دیگری بخشی از جامعه آسترالیا بوده‌اند، اما در معرض این سیاست تنبیهی توسط رهبران منتخب ما قرار گرفتند و قادر به شروع و داشتن زندگی عادی نبودند.»
شبنم صفا از حکومت کارگر به خاطر پایان دادن به بی‌سرنوشتی ۱۹ هزار پناهنده دارنده ویزه‌های پناهندگی موقت تشکر کرد. Credit: SBS Dari/Sam Anwari
«امیدوارم این نقطه چرخشی در سیاست‌های عمدا طراحی شده غیرانسانی پناهندگی آسترالیا باشد، زیرا مسایل زیادی هستند که باید به آن‌ها رسیدگی شود.»
«امروز همچنین به بسیاری از اعضای جامعه مان فکر می‌کنم که دیگر در بین ما نیستند تا شاهد این روز باشند، کسانی که در زیر این ظلم جان خود را از دست دادند یا به پایان رساندند.»
ادامه بی‌سرنوشتی هزاران پناهنده دیگر
این تغییر فقط مربوط به آن دسته از پناهندگان می‌شود که قبل از آغاز 'عملیات مرزهای مستقل' در اواخر ۲۰۱۳ به آسترالیا آمده یا قبل از ۱۴ فبروری ۲۰۲۳ ویزه حفاظت موقت یا پناهگاه داشته‌اند یا برای آن‌ها درخواست داده‌اند.
این بدان معناست که زندگی در بلاتکلیفی برای حدود ۱۲ هزار پناهنده و پناهجوی دیگری که هنوز ویزه بریجینگ دارند، ادامه خواهد یافت.
خانم صفا ابراز امیدواری کرد که حکومت آلبانیزی زمینه دریافت ویزه دایمی را برای آن‌ها نیز مهیا کند.
حکومت همچنین گفته است حدود ۲۵۰۰ نفری که ویزه‌های موقت آن‌ها لغو یا رد شده، اجازه نخواهند داشت برای ویزه دایمی درخواست دهند و از آن‌ها انتظار دارد «داوطلبانه آسترالیا را ترک کنند».
آقای حیدری می‌گوید از حالا به بعد، تمرکز دادخواهی عفو بین‌الملل آسترالیا روی کسانی خواهد بود که با ویزه بریجینگ در کشور زندگی می‌کنند.
او می‌گوید: «از افغانستان حدود ۵۰۰۰ نفر را با ویزه‌های حفاظت موقت و پناهگاه امن فعلاً در آسترالیا زندگی می‌کنند.»
«متأسفانه بعضی از شهروندان افغانستان با ویزه بریجینگ هم هستند که دولت فعلاً کدام برنامه‌ای را برای آن‌ها اعلام نکرده و دادخواهی ما بعد از این روی آن‌ها متمرکز می‌شود، این‌که آن‌ها هم باید روند منصفانه‌ای داشته باشند تا بتوانند برای ویزه دایمی درخواست بدهند.»
