Impact blong Klaemet Jenis long Vanuatu

Australia is ready to "support with whatever is needed" to help Vanuatu after cyclone Pam. (AAP)

Vanuatu stret afta long Saeklon Pam. (AAP) Credit: UNICEF Pacific Humans of Vanuatu

Get the SBS Audio app

Other ways to listen

Eventhough hemi no wan bigfala polluter olsem ol narafala kantri. Vanuatu hemi stap olsem wan long ol kantri long wol tede we i fesem plante jalens folem ol impact blong Klaemet Jenis.


Vanuatu naoia hemi stap lidim wan push long Intansonal Kot blong Jastis blong karem wan opinion long wanem kaen risponsibiliti nao wan kantri I gat taem I kam long ol isiu blong klaemet jenis.

Naoia we Vanuatu I stap lukluk long legal rod blong kasem samfala compensation folem ol effect blong klaemet jenis, SBS News hemi go daon long wan village long aelan blong Efate blong luk fes han, olsem wanem klaemet jenis I spolem olgeta pipol long ples ia.

Solwota long vilij blong Mangaluliu hemi no raf tumas tede.

Be Jif blong Mangaluliu vilej, Jif Mormor Kalsau I talem se long las yia taem trifala saeklon I bin kilim Vanuatu, level blong solwota I kam antap bikwan bitim long bifo – hemia samples 200 mita, I kasem wan haos we vilij I stap usum olsem wan ples blong miting.

Mi bin talem finis long ol man long vilej se folem isiu blong klaemet jenis, weta tu I stap jenis so mifala mas lukaotem gud mifala mo no mekem ol haos kolosap tumas long solwota
Jif Mormor Kalsau - Mangaluliu
Sam damej we saeklon i lego behaen hemia kolosap long capital blong Vanuatu, Port Vila hemia long Aprael 7, 2020, afta long Tropikol Saeklon Harold.
Sam damej we saeklon i lego behaen hemia kolosap long capital blong Vanuatu, Port Vila hemia long Aprael 7, 2020, afta long Tropikol Saeklon Harold. Source: AFP
Long bifo I kam, solwota long Vanuatu hemi stap olsem wan ples we yu save faenem plante kaekae long hem.

Be James, wan man we I wok fulap yia olsem wan fisherman hemi talem se naoia oli mas stap ful dei long solwota blong save kasem fis.

“Taem mifala I stap yet long aelan, fis ia we mi holem ia mifala save kasem wetem spia mo bonaro mo yu save kasem. Be naoia hemi had lelepet from yu mas go long dip ples blong yu save kasem ol kaen fis olsem hemia mo size blong olgeta I nomo bikwan olsem long bifo.”

Rif I stat stret long end blong sanbij blong vilej.

Gudfala blu tropikol solwota ia hemi warm lelepet, hemi warm kasem wan mak we I mekem ol korel rif oli lusum kala blong olgeta mo oli kam waet.

Ol tropikol Saeklon tu oli spolem ol koral rif, Max Zacharie hemi diving bisnis ona blong Rowena Marine. Hemi stap stat blong planem korel blong helpem rif I kam helti bakeken.
Yu save luk ol smol smol fis oli kam swim raon long ol korel, hemi dream blong mi se long fiuja, bambae I gat plante mo fis Iong ples ia mo bae I save helpem komunitu tu wetem kaekae
Max Zacharie
In this Monday, Jan. 23, 2006 file photo released by Centre of Marine Studies, The University of Queensland, fish swim amongst bleached coral near the Keppel Islands in the Great Barrier Reef, Australia. A decision Wednesday June 18, 2014, to add the Grea
Source: AAP, AP / AAP Image/AP Photo/Ove Hoegh-Guldberg, Centre for Marine Studies, The University of Queensland
Aelan blong Efate I gat plante hill, I no olsem fulap smol smol aelan long ol narafala pasifik aelan kantri we oli nogat hill, wetem hemia I mekem se oli gat bigfala janis blo draon sapos level blong solwota I stap kontinu blong kam andap.

Long narasaet hill long Mangaluliu vilej, Elizabeth Kalotiti I stap wok long karen blong hem.

Hemi planem ol kaekae olsem banana, yam mo plante narafala kaekae bakeken.

Olsem planteh pipol long Vanuatu, hemi depend plante nao long ol kaekae long karen blong hem blong save fidim famili blong hem.

Be ol yam long karen blong hem I no gro gud tumas long yia from I bin gat fulap rain.
Mi luk se wetem plante rain ia I mekem ol yam I no gro gud tumas, from kraon I wet wet, saes blong ol yam tu oli smol tumas
Elizabeth Kalotiti
Naoia we laef long Vanuatu I stap kam mo had from ol effect blong klaemet jenis, minista blong Klaemet jenis Hon. Ralph Regenvanu I stap lukluk naoia blong ol kantri we oli responsible blong oli mas accountable long ol aksen blong olgeta.

Vanuatu hemi stap tekem lead naoia wetem wan push blong Intanasonal Kot blong Jastis I lukluk long wanem responsibiliti nao wan kantri I mas mekem blong katem daon namba blong gas we oli stap putum aot mo wanem oli mas mekem blong compesatem ol smol aelan stets olsem Vanuatu we oli kam olsem ol victim blong klaemet jenis.
Sapos yumi stap saenem ol akrimen mo no stap mekem wanem we yumi stap akri long hem, I gat ol consequences anda long Intanasonal Loa
Ralph Regenvanu - Vanuatu Minista blong Klaemet Jenis
VANUATU-CLIMATE-ENVIRONMENT
Vanuatu Klaemet Jenis Minista Ralph Regenvanu i toktok long media long Port Vila. - Vanuatu. (Photo by Hilaire Bule / AFP) (Photo by HILAIRE BULE/AFP via Getty Images) Source: AFP / HILAIRE BULE/AFP via Getty Images
Vanuatu I stap expektem blong Intanasonal kot blong Jastis blong kivim advaesori opinion blong hem long klaemet jenis long 2025.

 Vanuatu I stap hope se afta long fulap bigfala damej we global warming I mekem ova long plante yia finis, case ia bae I kam olsem wan deal breaker blong jenisem fasin we wol I stap deal wetem ol klaemet jenis case long kot.

Share